Skip to main content

Featured

Heavy responsibilities for elder aunt among the Logooli

With Seenge Fonesi. She is the elder grand daughter of Isagi and elder daughter of Amugasya. She is often present in functions involving the family of Amugasya. Pic taken on 18/4/2024. The elder sister soon becomes the elder aunt. It is this “seenge munene” (elder aunt) tag that she is tied to many cultural responsibilities – back home. To her marital family she may appear as any other woman, but she is not so in the eyes of her people. Marriage does not steal her away as it would happen with other daughters of the old man. To her, as days go and the old man and woman of the estate are dependents, she becomes increasingly present.  Her brothers also need her for almost all traditional markings. They are marrying, she needs to welcome the new wife. They are giving birth, she needs to come to midwife or “bless” the new born. They are paying dowry she needs to lead the women delegate. There is a conflict she needs to come for a hearing.  And many others. Traditions does not expect her to

Mwana asaal'li

Mugorova hamugorova rwa manyonyi gari nigazanzarizaa kovol'la kivara isa imwamaa kwari nekoveye mumbaka hagati, guku navoraa shia Amose yaduka ku vudinyu vwu mundu atavitaku rwa yatanga kurwara nu kufwenzekera. Nirwo rwa kwamanya kwegosera kumatava. Mwoyo gwaretwa yengo gwavoraa ndi, 'umwana agwii vul'lu na yakusaal'la.'

'Mwana ki?' kwamanya koteva vosi. Mama yadekaa muchikoni yamanya yitima nang'ana kindu chari kimbool'lee kare. Vavoraa n'nyia mwana ahulaa vururu mwana nazia kusaal'la. 'Ni Adaka?, yamanya nateva vwangu yiyi navohaa il'leso mukisindi.

'Yee ni Adaka.' Raheri navora.

'Ki chekorechi?' Guku nateva.

'Yari na vana vandi ku ripera wange. Ngotwa aswelechi, ngotwa agumii rushia vurahi dave, mwana yaguruchi kutura iguru kuri ruku. Inzi nzari mumba ninavaa kihinda. Manyi nisuvira vatindiranaa. Vatii kuuza kovora undi agwii. Rwa rukwiri rukiri manyi nindura ichova. Mma! Ndaroraku yago mba. Manyi ninyagura irusha wa Amuyunzu nimuranga aroreku. Kirahi yariho. Niye namuvugura nanyira mkono gwari gutazuchi navohera ho kisara ne rikora.'

'Vana va karunu vakira mahagama. Kari uvagaye!' Guku navora

'Avee hai mwana mwenuyu? Rero ndamigira virenge. Angubizaa kivi kase,' mama nasama

'Garaha, garaha guku. Mwana vavoraa vakumugora. Amuyunzi ni muke ku zinyasi da. Garaha,' Guku nasoha mama.

'Raheri, sande. Vana vajira ndio. Kunyi kwari nekohenzaa imadiori nerisuvira vwakira vwera. Kwakahonga vurahi. Gwaka uyu yakava yaha. Kimuturizi yaha ngotwa. Yazi navoha zing'ombe manazonoka. Igo gaziiri. Umbol'le atatia dave. Aveekuho mundu amunweka dave. Aveye ne ingavi isi akizia. Mbol'le yaze.' Guku navol'la Raheri

Amose yari yekora, vwaha ambole. Rwa risu ryatanga kunyanyuka, yinyara na nia ha yari, vaturiza ichova viranyia mumba kuri madari ga vana vinyaa ku, nirwo rwa yahul'la kivara. Kivura mugeri. Guku siyari no vuyanzi kumal'liza rugano yiru. Kari inzi ndari ne rihenda mwoyo. Rwa Gwaka yaretwa na Amuyunzu, yari natii arakubwa, vweni hasi.

'Mh! Olaa za ivi! Ngotwa.' Mama yamusona.

'Arasosa. Asariyi mbitil'la mba. Wizurizi kumusambagil'la ne isingu noho rineke.' Amuyunzu yamusol'la.

'Oh baba, musakuru wange. Wenyaa vwaha nambil'lange zing'ombe muchayo?' Guku yamukumbel'la.

Comments